کاردرمانی و درمان مشکلات دست و شانه

استقلال فردی هر انسانی در انجام امور روزمره خود تا حد بسیار زیادی به عملکرد درست اندام‌های فوقانی بویژه شانه و دست بستگی دارد،دست وظایف بسیار مختلفی بر عهده دارد، از انجام کارهای ساده و غیر ظریف مثل گرفتن و نگه داشتن یک کیف گرفته تا انجام اموری با ظرافت و دقت بیشتر مانند بستن دکمه های لباس،دوخت و دوز و یا نواختن یک ساز.

اگرچه انجام روزمره بسیاری از مثال‌های گفته شده برای بسیاری از ما ،ساده و بدون نیاز به تلاش خاصی در طول شبانه روز  صورت میگیرد ولی برای بسیاری از بیماران مثلا  به دلیل ضعف یا فلج دست و شانه و یا درد و التهاب در بافت های آنها، حتی گرفتن یک لیوان و یا پوشیدن مستقل لباس و یا استحمام مستقل و بدون نیاز  به کمک سایرین ، به آرزویی بدل می‌شود.

مشکلات دست و شانه را به طور کلی می‌توانیم به دو بخش تقسیم کنیم:

۱.مشکلاتی که منشا آنها در بافت عضلات–استخوانها و مفاصل و اعصاب دست و شانه است.

۲. مشکلات و بیماری‌های دست وشانه که منشا آن نه در خود دست و شانه بلکه در مناطق دور تر مثل مغز و نخاع نهفته است.

این تقسیم بندی اساس تشخیص  بیماری‌ها و مشکلات دست و شانه است و درمان صحیح مشکلات دست و شانه نیز به تشخیص و تفکیک همین دو تقسیم‌بندی وابسته خواهد بود .

مشکلاتی که منشا آنها در بافت عضلات استخوانها و مفاصل و اعصاب دست و شانه است.

از دسته اول، یعنی آسیب‌ها و مشکلات دست و شانه که منشا آنها در اعصاب وعضلات،استخوانها و مفاصل دست و شانه نهفته است مثال‌های بسیاری وجود دارد:ضربه به اندام،آسیب عضلات و تاندون‌ها دست و شانه در ضربات،کشیدگیها،حوادث و یا وضعیتها و حرکات نادرست طولانی مدت تا بیماری‌های مفصلی مزمن مانند آرتروز یا روماتیسم دست و شانه و آرنج و یا آسیب مستقیم یا غیر مستقیم به اعصاب  دست و شانه مثل گیر افتادگی عصب رادیکال در تونل مچ دستی یا سندرم تونل کارپال(CTS) یا آسیب و تخریب تدریجی اعصاب دست در اثر بیماری مانند دیابت.

به طور کلی درمان مشکلات دست و شانه که در خود بافت منشا دارند معمولا با روش‌هایی مثل فیزیوتراپی و کاردرمانی دست و شانه، تزریقات داخل ضایعه مثل تزریقات داخل مفصلی،تجویز داروهای سیستمیک یا موضعی ضد درد و التهاب توسط پزشک ،تجویز حمایتگر های دست و شانه مثل اورتوز یا آتل های مناسب و تمرین درمانی،انجام میگیرند.

به طور کلی مشکلات دست و شانه با حرکت دادن یا وضعیت اندام  کمتر و بیشتر میشوند ،در صورتیکه اگر منشا آسیب در دست وشانه  نباشد معمولا علائم بیمار با وضعیتها یا حرکات دست وشانه تغییری نمی‌کنند.

مشکلات و بیماری‌های دست وشانه که منشا آن نه در خود دست و شانه بلکه در مناطق دور تر مثل مغز و نخاع نهفته است.

‌دسته دوم که از نواحی دورتر سبب مشکلات دست وشانه میشوند به طور شایع،  آسیب‌ها و بیماری‌های مغز و نخاع هستند که مهمترین آنها سکته مغزی،ضربه های مغزی،خون‌ریزی مغزی،بیماری‌های التهابی مغز،بیماری‌ ام اس(مولتیپل اسکلروزیس ) و مشکلات و آسیب‌های  ستون فقرات و نخاع در حوادث و جراحی‌ها،بیرون زدگی دیسک بین مهره ای،تنگی کانال نخاعی و برخی بیماری‌های التهابی نخاع است.

بیماری‌های مغز و نخاع می‌توانند سبب ضعف  یا فلج دست وشانه و سایر اندامها شوند و یا علئم حسی از جمله کاهش حس و درد نیز به مشکلات شانه و دست اضافه کنند،که تشخیص منشا این علائم توسط پزشک بسیار حائز اهمیت است و رویکرد درمانی متفاوتی خواهد داشت.

در اینگونه بیماری‌ها هم علاوه بر مداخلات پزشکی بر اساس تشخیص و تجویز پزشک،کاردرمانی مشکلات شانه و دست و یا فیزیو تراپی مشکلات دست و شانه نیز کمک کننده خواهند بود.

بنابر این نکته پر اهمیت در مشکلات اندام فوقانی بویژه مشکلات و آسیب‌های دست و شانه،تشخیص منشا مشکل توسط درمانگر است و اقدامات درمانی موثر تنها پس از تشخیص صحیح قابل ارائه خواهند بود .

دکتر روزبه کاظمی

مدیر و موسس کلینیک توانبخشی تبسم